Ví dụ, chúng ta hãy xem xét luận bàn của Aristotle về đức hạnh trong cuốn Đạo đức học. Còn với những vấn đề do khoa học xã hội giải quyết, chúng ta thường có những ý kiến hết sức mạnh mẽ. Nếu độc giả đồng ý với kết luận của cuốn sách và công nhận các phương pháp nó đề xuất là thích hợp và hiệu quả thì người ấy mới phải hành động theo cuốn sách.
Nói ngắn gọn, đọc đồng chủ đề xét trên phương diện lớn là một bài tập dịch thuật. Xác định lập luận của tác giả bằng cách tìm ra chúng hoặc xây dựng lập luận từ các chuỗi câu. Eliot Dylan Thomas hay một số bài thơ hiện đại, họ hào hứng đọc ngay nhưng lập tức nản chí khi đọc xong dòng hoặc khổ thơ đầu tiên.
Nếu bạn không biết cách thông cảm khi đọc một quyển sách, sự bất đồng của bạn có thể mang tính chất tranh cái chứ không tế nhị hay lịch sự. Không có gì đáng ngạc nhiên nếu bạn đọc một cuốn sách nhằm nâng cao nhận thức mà bạn không thể hiểu hết các từ trong sách. Để chứng minh điều này, bạn cần chỉ ra được kiến thức mà tác giả còn thiếu và phải chứng minh được vì sao nó thích đáng, cũng như nó sẽ dẫn đến những thay đổi như thế nào trong các kết luận của tác giả.
Không có cách học nào là bị động, cũng như không có cách đọc nào là không chủ động. Nhưng nếu tác phẩm nặng về lý thuyết thì người đọc chỉ thực hiện hành động về mặt tinh thần. Khi mang tính tích cực, triết học không đơn thuần là suy luận, tức là suy nghĩ mà không có kinh nghiệm.
Giả sử, nếu một tác giả yêu cầu bạn coi một điều gì đó là hiển nhiên, bạn nên trân trọng đề nghị của ông ta ngay cả khi biết trong thực tế, một quan điểm đối lập với điều đó cũng có thể coi là điều hiển nhiên. Gibbon cũng không có những thông tin thực tế nhất định về ảnh hưởng của sự sụp đổ thành Rome. Những độc giả biết cách đọc sách thực hành một cách thông minh, nắm được các thuật ngữ, nhận định và lý luận cơ bản luôn có cách phát hiện ra các lời diễn thuyết ẩn trong sách.
Có sự khác biệt lớn giữa loại sách cung cấp kiến thức và các tác phẩm thi ca, tiểu thuyết. Giả sử bạn đã xác định được vị trí của các câu chủ chốt trong một cuốn sách. Vì vậy, chúng tôi sẽ thay thế ba điều kiện lý tưởng trên bằng một hệ thống quy tắc dễ thực hiện hơn bao gồm bốn cách phê bình một cuốn sách.
Các tác giả đương thời sẽ sử dụng phần lớn những từ thông dụng trong cuộc sống hiện tại, và bạn có thể dễ dàng hiểu được chúng khi bạn sống cùng thời với tác giả. Ví dụ chúng ta quan tâm đến chủ đề thực thi pháp luật và đọc năm, bảy tác phẩm viết về chủ đề này hoặc chúng ta thích những đề tài như mối quan hệ giống loài, giáo dục, thuế khoá hay những vấn đề của giới chức trách địa phương nhưng không chỉ có duy nhất một tác phẩm chính thức nào nói về bất cứ chủ đề nào trên đây nên chúng ta phải đọc rất nhiều tác phẩm. Đây chính là những câu mà một triết gia hỏi khi muốn khám phá bản chất của sự vật và phạm vi của sự tồn tại.
Có thể diễn giải quy tắc thứ hai và thứ ba của cấp độ đọc phân tích như sau: Bạn sẽ thấy rất thú vị và học được rất nhiều điều về vở kịch. Thuyết thần học giáo điều khác triết học ở chỗ các nguyên tắc đầu tiên của nó là những bài viết về tín ngưỡng được một số nhà truyền giáo sử dụng.
Những gì đi thẳng tới con tim mà không qua khối óc sẽ khiến con người mất đi lý trí. Chúng tôi khuyên bạn một điều nhỏ nữa vì nó đặc biệt có ích khi bạn đọc các vở kịch của Shakespeare. Chúng hữu ích vì thứ nhất, chúng có thể nhắc bạn nhớ lại nội dung một cuốn sách mà bạn đã đọc.
Bạn có thể viết ra giấy những nhận định cấu thành lập luận. Các nhà báo thường đưa những thông tin có thật kèm theo những diễn giải, bình luận và phân tích. Khía cạnh ngữ pháp là phần xử lý từ ngữ, khía cạnh logic là bước xác định ý nghĩa hay nói một cách chính xác là xác định các thuật ngữ.