Chúng tôi đã từng hỏi sinh viên của mình cuốn sách họ đọc nói về vấn đề gì, và yêu cầu họ miêu tả một cách khái quát nhất xem cuốn sách đó thuộc loại nào. Giả sử, vấn đề ta đang tìm hiểu là một trong những vấn đề nan giải khiến người ta phải mất hàng thế kỷ đấu tranh với nó và là vấn đề đã và sẽ không bao giờ nhận được sự đồng tình từ những người tốt. Mọi điều chúng tôi đã nói trong chương này đều nhằm giúp bạn làm việc đó.
Khi ấy, phải coi câu hỏi đó là chưa có hồi âm. Nói đúng hơn, tìm thấy nó thì cũng là thấy trong mâu thuẫn giữa những câu trả lời trái ngược nhau, mà phần nhiều các câu trả lời đó đều chứa đựng những dấn chứng rất thuyết phục và những lý do xác đáng để củng cố cho chúng. Trong trường hợp thứ nhất, giả định có thể là bất cứ điều gì miễn là tồn tại lập luận.
Hãy đọc nhanh các phần này. Đối với những cuốn sách tồi, các quy tắc đọc sách chỉ giúp cho độc giả thấy rõ hơn những yếu kém trong tác phẩm mà thôi. Liệu tác giả có dụng ý châm biếm không khi ông cho nhân vật của mình nói về chủ đề? Nói chung, người đọc phải rất nỗ lực để thấu hiểu ý đồ của tác giả trước khi quyết định đặt một tác phẩm hư cấu vào mặt này hay mặt kia của vấn đề.
Vì thế, họ kết luận rằng các vật thể trên trời được cấu tạo từ một loại vật chất khác. Nếu bạn chỉ đọc một phần cuốn sách, khó có thể chắc chắn rằng bạn hiểu nội dung sách. Hãy chọn một số câu phức tạp trong cuốn sách này và cố diễn đạt những điều tác giả khẳng định trong từng câu bằng ngôn từ của chính bạn.
Về câu hỏi cuối cùng (Ý nghĩa của tác phẩm lịch sử là gì?) có thể nói không tác phẩm văn chương nào có ảnh hưởng lớn đến hoạt động của con người bằng lịch sử. Mặc dù, không thể đặt suy nghĩ của ta vào suy nghĩ của tác giả hoặc bắt họ nói những điều ta muốn, nhưng ta cũng không thể hoàn toàn phụ thuộc vào việc nhận được từ họ những nhận định tường minh giúp giải quyết vấn đề của ta. Đây là hình thức đọc phức tạp nhất và có hệ thống nhất trong tất cả các cấp độ.
Sau đó, bạn có thể dựa vào những trang này để phân tích cuốn sách. Bên cạnh đó, việc chuuyển hệ thống thuật ngữ này sang hệ thống thuật ngữ khác có nhiều rủi ro vì từ ngữ không đơn giản như các ký hiệu toán học. Đáng tiếc là trong nhiều lĩnh vực hệ thống từ chuyên môn chưa được đầy đủ và rõ ràng.
Nó được Nietzsche và một số nhà triết học người Pháp hiện đại khác dùng trong các tác phẩm như Thus Spake Zarathustran (Zarathustra đã nói thế). Có rất nhiều loại sách tham khảo. Ngược lại, một cuốn sách lý thuyết lại liên tục nhắc đến từ là thay vì nên hay phải.
Ví dụ, trong suy nghĩ của một nhà nghiên cứu nguyên tử thường tồn tại một cấu trúc phức tạp mang tính giả thuyết về hiện thực, khiến ông ta nhìn nhận một số dữ kiện theo hướng khác với một người nguyên thuỷ. Làm như vậy, bạn sẽ thấy được tổng thể và tìm ra phương pháp trình bày của Newton: đầu tiên là gì, tiếp theo là gì, các phần liên kết với nhau thế nào. Nhưng một cuốn sách thực hành có thể có nhiều thứ khác ngoài các quy tắc.
Cấp độ bốn, cũng là cấp độ cao nhất của việc đọc, được gọi là đọc đồng chủ đề. Ai trong đời cũng từng một lần nỗ lực đọc một cuốn sách khó những mong được nó khai sáng nhưng không thành. Bạn phải biết vai trò của tính từ và phó từ, chức năng của động từ trong mối quan hệ với danh từ, khả năng hạn chế hay tăng cường sắc thái ý nghĩa của những từ và mệnh đề bổ nghĩa đối với các từ được bổ nghĩa… Tốt nhất bạn nên biết phân tích câu một cách tỉ mỉ theo các quy tắc cú pháp (tất nhiên không cần tiến hành đầy đủ các bước theo quy định).
Bạn sẽ có cơ hội hiểu rõ hơn khi đọc lại lần thứ hai, nhưng điều này yêu cầu bạn phải đọc hết cuốn sách ít nhất một lần. Polonius nói: Dù đây là sự điên dại, nhưng không phải là không có ý đồ trong đó. Một nửa số sách nghiên cứu về Newton đã được xuất bản hoặc công bố.