Ta thử coi họ lật hạ cái gì. Trong xã hội có biết bao cô gái viết hằng trăm lá thư thề tạc một chữ đồng đến xương với tình lang, biết bao người gái đã làm vợ rồi, đang làm vợ mà gặp bạn tình cũ vẫn mua bán tình chung cách tự nhiên. Người bạn trai bắt đầu yêu và lý luận.
Ơû thời nầy, sự tự do được quá đề cao. Thưa bạn, các nhận xét nầy về hai ái tình nam nữ, ta có thể nói bạn trai đa tình không thua bạn gái. Có một số bị hồ nnghi về đức thanh khiết.
Biết khía cạnh tâm lý ấy khi muốn giữ mình trong sạch bạn nên tránh tội hơn là ỷ mình can đảm đối phó với nó. Còn bạn trai, thì vừa ưa hoạt động vừa hướng nội. Vả lại mục đích của cuộc đời đâu phải là làm lớn.
Từ tâm tình tự kiêu ấy, bạn trai có đầu óc muốn cai trị thiên hạ, muốn ăn trên ngồi trước và ai cũng phải vâng phục mình. Trong lãnh vực tình cảm, bạn trai phóng túng, chơi bời, giao du bất lương nhiều quá mất đi nhiều đức tốt đẹp. Nã Phá Luân yêu Joséphine de Beauharnais, một góa phụ cũng có nhan sắc đổ nước nghiêng thành.
Hai người tha thiết yêu nhau và sau cùng một đám cưới. Họ lại la ồn lên bên cạnh người cao tuổi là kẻ thường ngại trước những lời nói thiếu dè dặt, nhỏ nhẹ. Họ giả bộ nói rằng không muốn nói nhưng kỳ thực đã nói sạch sành sanh cả những điều phạm đức công bằng và bác ái.
Năng lực chú ý của họ bị chi phối bởi bao nhiêu sức mạnh cám dỗ của các vấn đề thời cuộc, của màn ảnh, sách báo, tuồng, kịch, quảng cáo và nhất là bởi ái tình. Có những tâm hồn rất kín bưng bít. Jean Le Presbytre nói: Bạn yêu người tình cách cao thượng, khiết bạch, siêu nhiên như người ta yêu một thiên thần.
Mà đó chỉ là hình phạt tiêu cực thôi. Lúc mất tình yêu hay bị phản bội, bạn trai ghen bồng bột lắm. Còn lúc gần ở tuổi khôn thì nổi tiếng là liến khỉ, phá phách trong nhà.
Thầy giảng bài càng hấp dẫn họ càng đánh cờ, viết thư tình, ngủ càng dữ. Những cuộc bàn tâm sự cách thành thực trong tinh thần tín cẩn, những cuộc chơi giải trí, những giờ đọc sách lành mạnh là tiên đan để trị bịnh cô độc của bạn trai dậy thì. Trong những cơ quan giáo dục đông thanh niên, thứ bạn trai nầy không hiếm.
Thưa bạn! tôi không biết bạn sống trong gia tộc nào, tên gì, từ đâu đến, học trường nào. Lời kẻ khác nói vì thiện ý giúp họ hoàn hảo, họ cho là do các ý muốn khinh rẻ, phá hoại họ, khi viết cho bạn mấy dòng nầy tôi hối tiếc một phần quá tự ái đến đáng ghét của tôi. Bất tiện họ bẻ miệng ra bất tuyện.
Có gì đáng phục không chưa biết, mà khi chơi giỡn kiểu mất dạy ấy thấy toàn hèn hạ, lì lợm, vô duyên, trâng tráo, háo sắc, thèm duyên thôi. Rồi nhờ ý chí gang thép họ trấn tỉnh tâm hồn. Tôi tin bạn ý thức tốt đẹp của đức thanh khiết mà làm sao ta gân guốc chịu đựng khi tranh đấu bảo tồn nó trước các áp đảo khủng khiếp của xác thịt.