Một người có thể muốn tới thành La Mecque (Đất thánh của những người theo Hồi giáo). Nhưng nhất cử có thể lưỡng tiện thì sao bạn không tập trung vào cái gì hữu ích? Chẳng hạn - đây chỉ là một thí dụ thôi -chẳng hạn tập trung tư tưởng vào một chương của Marc Aurele hay Epictete (hai triết gia La Mã thời cổ đại). Bạn thử theo đi, bạn sẽ thấy phương pháp ấy chữa được phân nửa những bệnh trong đời, nhất là bệnh ưu tư - cái bệnh khốn khổ, có thể tránh được và có thể làm cho ta mắc cỡ.
Điều thứ nhất là phải vạch mục đích để định hướng nỗ lực của bạn. Cũng chẳng cần sách. Và có thể thoả mãn lòng khao khát hiểu biết của ta mà không cần đến văn chương.
Bạn không thể nghiến răng khi đọc Anna Karerian (tiểu thuyết của văn hào Lev Tolstoi - Nga). Không có gì so sánh với nó được. Vậy đợi tới tuần sau hoặc ngày mai là việc không lợi gì cả.
Trong các loại văn, có lẽ nó bắt ta gắng sức nhiều hơn hết. Một thất bại, tự nó, có đáng kể gì đâu nếu nó không làm mất lòng tự tin. Vậy mà người ta cứ bảo thời giờ là tiền bạc chứ.
Thưa bạn, tôi nhiệt liệt lập lại rằng tôi viết cho bạn đấy. Hễ chưa gắng lắm cái gì để thoả mãn ý muốn đó thì lòng ta chưa yên. Nguyên nhân mối nguy đó là tại ta ráng làm nhiều quá, và chỉ có một cách tránh nó là lập lại chương trình, làm bơn bớt đi những cái nghề, càng học, càng ham, và có những kẻ thích hăm hở gắng sức tới nỗi luôn luôn như không kịp thở.
Mặc dầu vậy, ông ta vẫn nhất định coi những giờ làm việc từ 10 giờ sáng đến 6 giờ chiều là khoảng thời gian chính trong ngày, còn 10 giờ trước và 6 giờ sau khoảng đó là phụ, chỉ như một đoạn mở và một đoạn kết vậy thôi. Bạn phung-phí thời giờ quí báu của bạn ra sao tuỳ ý, sự tiếp tế cũng không vì vậy mà ngưng lại. Hễ làm không đổ mồ hôi thì nó không bằng lòng.
Tôi bắt đầu từ lúc thức dậy và chỉ kể những việc thầy làm, cuối cùng tôi mới chỉ cách nên dùng thì giờ đó ra sao. Nhưng tôi nhấn mạnh rằng văn chương không bao gồm hết khu vực hiểu biết của loài người. Một người có thể muốn tới thành La Mecque (Đất thánh của những người theo Hồi giáo).
Thơ bắt óc ta làm việc nhiều hơn tiểu thuyết, nếu trong thơ có phần tưởng tượng. Nhưng khi bạn sửa soạn đi xem ca kịch (nhất là lại đi với một mỹ nhân) thì bạn làm ra sao? Bạn chạy ra thị xã hớt tóc, rồi lên xe về nhà; bạn gắng sức nghe hát bốn giờ, nếu không nói là năm giờ bạn đưa mỹ nhân về nhà nàng rồi về nhà mình. Tôi biết bạn đương tự nhủ: "Cái anh chàng này, từ đầu sách tới cuối chương trước nghe cũng xuôi xuôi, cũng đã bắt đầu làm cho mình hơi chú ý tới, nhưng bảo mình suy nghĩ ở trong xe và tập trung tư tưởng thì không được rồi.
Một nhiệm vụ đôi khi quá sức con người! Vậy mà, dù làm tròn được như lúc ta đã làm, ta cũng chưa được mãn nguyện, hồn ma trên kia vẫn lẩn quẩn quanh ta. Người ta phải thăm bạn bè. Lúc đó bạn có thể đọc báo được.
Cũng chẳng cần sách. Sự thật ấy đáng buồn lắm, chán nản lắm, u uất lắm phải không bạn? Nhưng tôi cho là đẹp đẽ kia đấy, vì có gắng sức thì ý chí ta mới mạnh được khi làm một việc đáng làm. Nếu không sẵn sàng chịu những thất vọng, nếu không mãn nguyện khi thấy gắng sức nhiều mà kết quả ít thì, thì thôi đi, đừng khởi sự nữa.