Và còn một bài học quý báu nhất, đó là: Thất bại sẽ giúp ta mạnh mẽ hơn. Còn việc có nắm bắt được những cơ hội đó hay không còn tùy vào mỗi người. Có lẽ tôi không là tuýp người hét to Cố lên! Cố lên để khích lệ người khác.
Năm 1981, từ những trải nghiệm của mình, Harold Kushner đã viết cuốn Khi điều không may xảy đến với người tốt, dành cho những người từng bị cuộc sống làm tổn thương, rằng nếu cuộc sống công bằng thì đáng lẽ ra họ phải được nhận lại phần nào những gì mà họ đã cho đi. Frankl tận mắt chứng kiến người bạn của mình bị giết, nhiều người đã phải tự tử, trong khi những người khác đang mất dần ý chí sống còn. Khi chúng ta thực hiện sự chọn lựa ấy, chúng ta trở thành người chúng ta muốn.
Như tôi đã nói, những quy luật mà tôi chia sẻ với các bạn không có gì là mới mẻ hay bí ẩn cả. Cảm đảm là dám nói vângvới cuộc sống cho dù nó khắc nghiệt đến mức nào. Sự trung thực là nền tảng cơ bản giữ cho những mối quan hệ được bền vững.
Thực ra không ai phải làm gì cả - mà với một cách nhìn tích cực, là được làm. Đó là một sự thật hiển nhiên mặc cho chúng ta có muốn hay không. Đó chẳng qua là phát biểu của một người thiếu suy nghĩ, đang biện hộ cho chủ nghĩa tự do, ích kỷ.
Khi phỏng vấn hơn hai trăm người, phần đông là những người nổi tiếng và cũng đã từng trải qua nhiều lần thất bại để xem họ đương đầu với thất bại bằng cách nào, những câu trả lời của họ giúp tôi nhận thức rằng, tôi đã sai khi không ngừng tự dằn vặt về những lỗi lầm của mình trong quá khứ; thay vì thế, tôi cần phải tập trung rút tỉa những kinh nghiệm từ những lỗi lầm ấy. Chúng ta cần nhận thức rằng, chúng ta có quyền tự do chọn lựa cách phản ứng của mình trước những nhận xét của người khác như Eleanor Roosevelt có lần đã nói, Không ai có thể làm bạn cảm thấy mình thấp kém khi không có sự chấp nhận của bạn. Trong thể thao thường đòi hỏi sử dụng năng lượng thể chất cao độ trong một quãng thời gian ngắn, sự kích thích là cực kỳ cần thiết, nhưng trong cuộc sống hàng ngày, sự kích thích như thế sẽ không đi đến đâu.
Những kết quả nho nhỏ ban đầu sẽ động viên và thúc đẩy chúng ta nỗ lực hơn nữa. Có hai sai lầm thông thường đưa chúng ta đến thất bại. Khi hiểu và chấp nhận điều ấy thì chúng ta sẽ cảm thấy nhẹ nhàng hơn khi đứng trước những điều khó khăn, bất lợi không mong đợi.
Chúng ta không thể học thêm bất cứ điều gì mới cho đến khi chúng ta dám thừa nhận với chính mình rằng chúng ta chưa biết hết mọi thứ và có lúc đã sai lầm. Nếu chúng ta không biết cách sử dụng thời gian sao cho thật hiệu quả thì từng giờ từng phút trôi qua sẽ trở nên lãng phí. Sự khác biệt giữa người thành công và người không thành công được xác định không phải bởi số lần thất bại của của họ mà bởi việc họ đã làm gì sau những lần thất bại đó.
Đó chẳng qua là phát biểu của một người thiếu suy nghĩ, đang biện hộ cho chủ nghĩa tự do, ích kỷ. Trong phần tiếp theo của cuộc thử nghiệm, tôi yêu cầu mỗi sinh viên liệt kê những sự vật, những người hay những điều gì khác mà họ cảm thấy hài lòng hoặc đánh giá cao. Họ thường sắp xếp như dưới đây:
Hơn bất kỳ điều gì khác, sự tôn trọng luôn gặt những vụ mùa bội thu trong cuộc sống. Đó là một sự thật hiển nhiên mặc cho chúng ta có muốn hay không. Và cách chúng ta cảm nhận về chính mình liên quan đến việc hình thành tính cách riêng của mỗi chúng ta.
Chính vì thế mà xã hội chúng ta lúc nào cũng nảy sinh biết bao nhiêu phiền toái. Khi Edison tìm cách kéo dài đời sống của chiếc bóng đèn tròn, ông đã thử hơn mười ngàn lần các kiểu kết hợp khác nhau của các vật liệu mà vẫn thất bại. Nhà tâm lý học Charles Garfield đã từng làm việc với các nhà du hành vũ trụ, các nhà phát minh, các lãnh đạo doanh nghiệp, các vận động viên tầm cỡ thế giới và các nhân vật thành đạt có tiếng khác, tin rằng bất cứ thành công nào cũng khởi đầu bằng một mục tiêu cụ thể cùng một khát vọng thực sự.